Wat je moet weten over melkproducten….vanuit het oogpunt van de TCM

‘Is melk dan eigenlijk zo slecht?”, word ik vaak gevraagd door mijn cliënten.

Nee, is het correcte antwoord. Melk en andere dierlijke melkproducten zijn niet per se ‘slecht’.  Ze kunnen juist ook medicinaal werken. Maar ze moeten wel passen bij iemands conditie en individuele gezondheid.

In de Chinese voedingsleer spelen dierlijke melkproducten een ondergeschikte rol. Als we kijken naar de (voedings)geschiedenis van melkproducten in China, dan valt op dat er maar een paar provincies in China waren waar kleine hoeveelheden dierlijke melkproducten werden geconsumeerd.

In de 3^e tot 7^e eeuw na Chr. kregen dierlijke melkproducten iets meer betekenis. Dit kwam door de invloed van het boeddhisme en door het toegnomen contact met andere volkeren. Melkproducten werden echter nooit ‘puur’ gebruikt, maar gedeeltelijk gefermenteerd en verder verwerkt in andere spijzen. Roomboter en melk werden met name voor zoete gerechten gebruikt. Gefermenteerde melk werd gebruikt in soepen en sauzen. Het drinken van melk was niet gebruikelijk.

Dierlijke melkproducten werden in bijna alle geneeskundige diëtetiekboeken vermeld: alle dierlijke melkproducten – inclusief moedermelk – bouwen Bloed op en bevochtigen het lichaam. Ze zijn voedzaam en hebben een sterke relatie met het element aarde en de zoete smaak. De diëtetiek-literatuur benadrukt dat het gebruik van dierlijke melkproducten met name was voorbehouden voor zieke of oudere mensen.

Als we kijken naar andere traditionele keukens, dan valt op dat melk en melkproducten nauwelijks een rol spelen. In 2008 reisde ik voor het eerst naar het Midden Oosten. Wat stond ik raar te kijken toen ik voor het eerst zag hoe in een restaurant een glaasje geitenmelk werd geserveerd: de melk was helemaal groen. Wat bleek: er zaten veel verse keukenkruiden doorheen. Vanuit het oogpunt van de traditionele voedingsleer is dit heel slim. Mensen weten gewoon uit ervaring dat melk heel moeilijk verteerbaar is en serveren de melk daarom met ‘verteringshulpmiddelen’ in vorm van verse kruiden. Ik wilde toen ook nog weten hoe vaak dit werd gedronken. ‘Maximaal twee à drie keer per maand’, was het antwoord.

Vanuit het oogpunt van de TCM is dit heel verstandig, want in deze hoeveelheden en met deze frequentie krijgt de melk een medicinale werking.

Hieronder licht ik de werking van enkele melkproducten volgens de Chinese diëtetiek verder toe. Mocht je minder geïnteresseerd zijn in deze TCM-uitleg, kijk dan snel beneden naar de zeven concrete tips hoe je het beste kunt omgaan met dierlijke melkproducten.

Koemelk
In China werd niet alleen de melk van de koe, maar ook van de wilde buffel (in het zuiden van het land), gebruikt.
Thermische werking: neutraal
Relatie met het orgaansysteem: Maag, Milt, Long, Dikke Darm
Indicaties: leegte, bouwt lichaamssappen op, bevochtigt, laat Qi dalen
Contra-indicaties: damp, slijm

Room en roomboter
In het Chinees wordt er geen verschil gemaakt tussen roomboter en room. Allebei worden gezien als vetbestanddeel van de melk.
Thermische werking: neutraal
Relatie met het orgaansysteem:  Milt, Long, Nieren
Indicaties: leegte, Yin deficiëntie, droogte
Contra-indicaties: damp, slijm

Yoghurt
Thermische werking: koud
Relatie met het orgaansysteem:  Lever, Maag
Indicaties: Yin deficiëntie, droogte, constipatie
Contra-indicaties: damp, slijm, Yang deficiëntie

Kaas
De thermische werking en de relatie met het orgaansysteem is afhankelijk van het soort kaas. Hier beschrijf ik alleen de werking van de ‘gewone’  kaas, zoals Gouda en Edammer. Trouwens, hoe kruidiger en droger de kaas is, hoe minder de kaas het lichaam bevochtigt.
Thermische werking: neutraal, tendens verwarmend
Relatie met het orgaansysteem: Milt
Indicaties: droogte, zwakte
Contra-indicaties: damp en slijm

Melkproducten van de geit en het schaap zijn trouwens thermisch gezien iets warmer dan de varianten van koemelk. Ze zijn ook iets minder bevochtigend. Dit verklaart waarom – vanuit het oogpunt van de Chinese diëtetiek – producten van schapen- en geitenmelk over het algemeen beter worden verdragen dan koemelkproducten.

Het valt op dat alle melkproducten een (sterk) bevochtigende werking hebben. Dat betekent dat je ze moet vermijden als je last hebt van damp en/of slijm. Voorbeelden van damp en slijm zijn: loopneus, frequente verkoudheid, plakkerige ontlasting, schimmelinfecties, overgewicht, tumors.

De kwaliteit van de melkproducten speelt natuurlijk ook een rol. Melk van dieren die vrije uitloop hebben, is hoogwaardiger dan melk van koeien die alleen binnen staan en antibiotica krijgen toegediend.

Zeven tips voor het gebruik van dierlijke melkproducten

• Vermijd maaltijden die uitsluitend gebaseerd zijn op melk of melkproducten, zoals yoghurt met muesli, kwark met fruit, smoothies op basis van yoghurt. Volgens de traditionele keukens zijn melkproducten altijd (hooguit!) een aanvulling op een gerecht. Ze vervangen nooit een complete maaltijd.
• Melkproducten worden het beste verdragen als je ze combineert met gekookte gerechten, bijvoorbeeld een scheutje room in een kerriegerecht of een beetje Parmezaanse kaas bij rijst en groenten.
• Probeer een keertje om minimaal vier weken af te zien van alle dierlijke melkproducten. Dit houdt ook alle schapen- en geitenmelkproducten in. Je zult versteld staan hoe licht je je ineens gaat voelen.
• Roomboter en ghee zijn uitzonderingen. Deze zijn al eeuwen beproefd en kun je prima verder gebruiken in je keuken. Ghee is trouwens geklaarde boter en wordt met name gebruikt in de Ayurvedische keuken.
• Vergeet niet: ook vla, crème fraîche, toetjes, fristi, etc zijn melkproducten of bevatten een groot gedeelte aan melk. Ook deze zou je moeten vermijden, wil je damp afvoeren.
• Melk drinken is niet nodig. Zo goed als alle traditionele keukens reserveren melk voor kleine kinderen.
• Voor papjes kun je prima overstappen op plantaardige melk, zoals rijstmelk, quinoamelk of amandelmelk. Let op met het overmatige gebruik van sojamelk en sojaproducten zoals soja-yoghurt en sojavla. Soja werkt ook bevochtigend en is tegenwoordig vaak ook van slechte kwaliteit.